मुलँ रूज - उपसंहार

उपसंहार

लोत्रेकने प्रामुख्याने पॅरीसच्या गावकुसाबाहेरील जगाचे चित्रण केले. स्वत:चचच. त्याची स्वतवात तो रममाण होतोुली्त्र या  हेन्रीची चित्रकार बनण्याची इच्छा तो घरच्यांच्या विरोधा:ची अशी खास शैली निर्माण करण्यात तो यशस्वी झाला. आपल्या व्यंगामुळे आपली हेटाळणी होते असे जरी त्याला वाटत असले तरी त्याचा मित्र परिवार खूप मोठा होता. त्याच्या परीचितांमध्ये तो लोकप्रिय होता. त्याची चित्रकार म्हणून प्रस्थापित होतानाची ध़डपड, त्याचे आणि वडिलांचे ताणलेले नाते या पार्श्वभूमीवर त्याचे आणि आईचे परस्परांवरचे अतूट प्रेम यांनी ही कहाणी हृदयस्पर्शी होते.

या कादंबरीतील सगळ्या व्यक्तिरेखा ह्या खऱ्या आहेत. लोत्रेकने स्वत: त्यातील बऱ्याच जणांची पोर्ट्रेट केली आहेत. पीएर ल मूरने थोडे फार लेखकाचे स्वातंत्र्य घेतले असले तरी कादंबरी बऱ्याच प्रमाणात लोत्रेकच्या जीवनाशी प्रामाणिक आहे. या कादंबरीतील बहुतेक व्यक्तिरेखांचा कथानकाच्या ओघात परिचय होत असला तरी लेखकाने काही वेळा वाचकाला ते माहित असावे असे गृहित धरले आहे. पॉल गोगँ, व्हॅन गॉग, देगास, सेझान, जॉर्ज सुरा, हेन्री रुसॉ, ऑस्कर वाईल्ड, प्रिन्स ऑफ वेल्स, ड्रेफ्युज, एमिल झोला सारख्या ऐतिहासिक व्यक्तिंचा परिचय जिज्ञासूंनी इंटरनेटवर करून घेतला तर त्यांच्या आनंदात भर पडेल.

बोहेमियन जीवनशैली आणि अतिरीक्त मद्यपान यामुळे बदनाम झालेल्या लोत्रकेने आपल्या अवघ्या छत्तीस वर्षांच्या आयुष्यात जी प्रचंड निर्मिती निर्मीती केली ती पाहून आपण थक्क होतो. आयुष्य कितीही झोकून दिले तरीही लोत्रेक आपल्या कलेशी सदैव प्रामाणिक राहिला. त्याचं एकूण जीवनावर आणि मुख्य म्हणजे माणसांवर विलक्षण प्रेम होतं आणि ते त्याच्या पेंटींगमध्ये दिसून येतं. त्याने आपल्या सभोवतालच्या व्यक्तींचे चित्रण मोठ्या सहानभूतीने केलं. लोत्रेक आज लक्षात राहतो तो त्याच्या जीवनदृष्टीमुळे.

लोत्रेकच्या काळी पोस्टर, पुस्तकांची मुखपृष्ठे, जाहिराती, वेष्टने वगैरे उपयोजित कलेला कलेच्या जगात फारशी प्रतिष्ठा नव्हती. चित्रकार म्हणून प्रस्थापित होताना त्याने या उपयोजित कलेला कमी लेखलं नाही. एवढंच नव्हे तर लिथोग्राफी सारख्या तंत्राधिष्ठीत कलेत त्याने परीश्रमपूर्वक प्राविण्या मिळवलं आणि आपल्या योगदानाने त्या कलेला अभिजातेचा दर्जा मिळवून दिला. याची आठवण म्हणून फ्रान्सने त्याच्या स्मरणार्थ लोत्रेकच्या शंभराव्या पुण्यतिथी निमीत्त २००१ साली एक कला प्रदर्शन आयोजित केले होते. त्यासाठी त्यांनी जगभरातील ग्राफिक आर्टीस्ट कडून लोत्रेकला श्रद्धांजली म्हणून आपल्या कलाकृती मागवल्या होत्या. त्या कलाकृतींचे प्रदर्शन वर्षभर जगातील वेगवेगळ्या शहरात भरवलं होतं. लोत्रेकच्या पुण्यतिथीच्या वर्षातलं शेवटचं प्रदर्शन नॅशनल गॅलेरी ऑफ मॉडर्न आर्ट, मुंबईत होतं. त्यातील काही पेंटींग देऊन मी आपला निरोप घेतो.

(गेल्या शतकात संगीत, चित्रकला, काव्य या प्रांतात मुशाफिरी करू पाहाणाऱ्यांच्यामध्ये असा समज होता की बोहेमियन जीवनशैली, दारू, हशीश, कोकेन सारखे मादक पदार्थांची नशा यामुळे सृजनशक्ती जागृत होते. स्वत:ला अवाँ गार्द, नव्या मनुचे बिनीचे कलाकार समजणाऱ्या  बऱ्याच प्रतिभावान कलाकारांनी, विशेषत: चित्रकार, कवि, गायक, या व्यसनांच्या आहारी जाऊन आत्मनाश करून घेतला. असा समज असणाऱ्या कलाकारांसाठी रामबाण इलाज.)