मुलँ रूज - ८

पहिल्या दिवसापासूनच त्या मूक-बधिर चित्रकाराचे आणि सतरा वर्षांच्या हेन्रीचे चांगले सूत जमले. एकमेकांच्या मनातले ओळखायला खाणाखुणांच्या भाषेची कधीच अडचण भासली नाही. प्रँस्तो काही स्वतः फारसा मोठ्या दर्जाचा चित्रकार नव्हता. पण आपल्या विद्यार्थ्याला लाभलेली असामान्य प्रतिभेची देणगी त्याच्या लवकरच लक्षात आली आणि तो अचंबित झाला. चित्रकलेचे कोणतीही शिक्षण न घेतलेल्या या लहान मुलाला इंम्प्रेशनिझमसारख्या चित्रकलेतील नव्या प्रवाहाबद्दल काहीही माहिती असण्याची शक्यता नव्हती. तरीही त्याची चित्रशैली आणि इंप्रेशनीझम यात असलेलं साम्य लपून रहात नव्हते. सरळ जोरकस रेखाटन, रंगांची निवड, स्वतंत्र स्वयंभू शैली. छे. हे चलणार नाही. ही शैली ग्राहकांच्या पसंतीला उतरली नसती. चमकदार थेट रंगांपेक्षा गडद करड्या रंगात, नजाकतदार शैलीत, बारीकसारीक कलाकुसरीने नटलेल्या आणि रंग घोटून गुळगुळीत केलेल्या पेंटिंग्जवर लोकांच्या उड्या पडत. तो स्वतः तशीच चित्रे रंगवायचा. त्याच्या स्वतःच्या स्वार्थासाठी त्याला या मुलाची स्वतंत्र शैली दडपणे, त्यात सुधारणा करणे भाग होते. सुरुवात रंगांपासून. मुळात रंग फारसे वापरायचेच नाहीत. अगदी वापरलाच तर फक्त एकच रंग पॅलेटवर घ्यायचा. काळा.

एके दिवशी सकाळी चौखूर दौडणाऱ्या घोड्याचा प्लॅस्टरमधला पुतळा हेन्रीला आपल्या टेबलावर ठेवलेला आढळला. बाजूला भरपूर इन्ग्रेस पेपर व टोक केलेल्या चारकोल स्टिक्स. त्याने इझलवर कागद लावला व भराभर स्केच पुरे केले आणि मास्तरांना दाखविले. मास्तर चेहऱ्यावरची सुरकुतीसुद्धा न हलवता शांतपणे आपल्या जागेवरून उठले व घोड्याचा कोन काही अंशाने बदलला. आणखी एक स्केच. दुपारपर्यंत तब्बल सत्तावीस स्केचेस पूर्ण झाली. दुसऱ्या दिवशी नवा पुतळा व कोऱ्या कागदांचा नवा गठ्ठा. हेन्रीच्या मनात पोर्ट्रेट शिकायचे होते. पण इथे फक्त रोज घोड्यांची स्केचेस काढणे चालू होते. तो लवकरच कंटाळला. त्यात भर म्हणजे नुसते रेखाटन करायचे. रंगवायचे नाही. तरी तो नेटाने स्टुडिओत जाई. एके दिवशी सकाळी टेबलावर नवी रंगपेटी ठेवलेली होती. समोर इझलवर कोरा कॅनव्हास लावलेला होता. आज आपल्याला रंगवायला मिळणार या कल्पनेने तो अगदी हुरळून गेला. घाईघाईत त्याने ट्युबमधील रंग पॅलेटवर पिळायला सुरुवात केली. ते रंग पाहून त्याला थोडे विचित्र वाटू लागले. त्याला पिवळा रंग कुठे मिळेना. हिरवा, निळा आणि भडक लालसुद्धा.

“मस्य प्रँस्तो!” तो आश्चर्याने उद्‌गारला. त्याने भराभर ट्युबवरील रंगांची नावं वाचायला सुरुवात केली. टोबॅको ब्राउन, ममी ब्राउन, महॉगनी रेड, बर्न्ट अंबर, रॉ सायना, ऑकर, टेर व्हर्ट आणि ब्लॅक. आयव्हरी ब्लॅक, लॅम्प ब्लॅक, चारकोल ब्लॅक. एखादे कोळशाचे अख्खे इंजिन रंगवायला पुरून उरेल एवढा ब्लॅक.

“मस्य. नुसत्या ममी ब्राउन आणि लॅम्प ब्लॅकमध्ये कसे काय रंगवायचे हो. मला सगळे रंग हवे आहेत.” प्रँस्तो बहिरा आणि मुका आहे हे तो क्षणभर विसरूनच गेला.

थोड्या वेळाने एक कागदाचे चिटोरे त्याच्यासमोर आले.

‘ब्राइट कलर्स फसवे असतात. ते फार जपून वापरावे लागतात. रेब्रांद गडद रंगांमधूनच प्रकाश दाखवीत असे. आदर्श ठेवायचा तर त्याचा ठेव. उगाच त्या इंप्रेशनिस्ट लोकांच्या नादी लागू नका.’

‘पण मी काही रेम्ब्रांद नाहीय.’ हेन्री स्वतःशीच पुटपुटला. एक क्षणभर विचार करून चिठीच्या उलट्या बाजूवर त्याने लिहिले, ‘मला लोकांनी रेब्रांद म्हणून ओळखायला नकोय. त्याचा जमाना केव्हाच गेलाय.’

एक मोठा उसासा टाकून प्रँस्तो आपल्या इझलकडे गेला आणि इकडे हेन्रीने तोंड वाकडे करीत व्हॅन डाइक पॅलेटवर पिळला. कधी नव्हे ती रंगवायची संधी मिळतेय तर रंगवून घ्या. मग समोर ममी ब्राउन, व्हॅन डाइक, टेर व्हर्ट का असेनात. थोडासा पिवळा रंग जर वापरावासा वाटला तर अगोदर झालेले काम दाखवून प्रँस्तोकडून तोंड वेंगाडत मागून घ्यावा लागे. मग अगदी मिळालाच तर एखादा ठिपका क्रोम यलो मिळायचा.

‘पिवळा रंग हा एकदम खतरनाक आहे. त्याचा वापर खूप जपून करावा. ऑर्केस्ट्रामधल्या सिंबलसारखा.’ इति प्रँस्तोची चिठी.

(प्रँस्तोने कागदावर केलेले रेखाटन - काउंट आल्फान्सो, हेन्री, प्रँस्तो)